Οι μηχανές αναζήτησης είναι προγράμματα με τα οποία οι χρήστες έχουν την δυνατότητα να αναζητούν για αρχεία χρησιμοποιώντας συγκεκριμένες λέξεις κλειδιά (keywords) και οι οποίες σαν αποτέλεσμα αυτές επιστρέφουν μια λίστα αρχείων που περιέχουν τις λέξεις κλειδιά. Ενώ οι μηχανές αναζήτησης είναι γενικά προγράμματα υπολογιστών, στην εποχή μας ο όρος χρησιμοποιείται και για διαδικτυακά συστήματα αναζήτησης όπως είναι το Yahoo!, το Google ή το Bing. Αυτά τα συστήματα χρησιμοποιούν αυτοματοποιημένο λογισμικό (τα λεγόμενα bots, crawlers, ή spiders) τα οποία επισκέπτονται ιστοσελίδες και μαζεύουν όσες περισσότερες πληροφορίες μπορούν. Οι πληροφορίες αυτές χρησιμοποιούνται από τις μηχανές αναζήτησης για την δημιουργία κάποιου ευρετηρίου πληροφοριών για την ιστοσελίδα.
Εκτός από διαδικτυακές μηχανές αναζήτησης, υπάρχουν και άλλου τύπου μηχανές αναζήτησης, για παράδειγμα:
Τοπικές μηχανές αναζήτησης – ονομάζονται και «μηχανές αναζήτησης εκτός σύνδεσης» (“off-line”). Αυτές είναι σχεδιασμένες για χρήση εκτός σύνδεσης τοπικά, αναζητούν δηλαδή μέσα σε κάποιον υπολογιστή ή μέσα σε ένα τοπικό δίκτυο.
Μηχανές αναζήτησης μεταδεδομένων (Meta-search Engines) – χρησιμοποιεί τα δεδομένα που επιστρέφονται μετά από αναζήτηση σε άλλες μηχανές αναζήτησης και στην συνέχεια συνδυάζει τα αποτελέσματα.
Μηχανές αναζήτησης ιστολογίων (Blog Search Engines) – πρόκειται για μηχανές αναζήτησης οι οποίες είναι σχεδιασμένες να αναζητούν και να επιστρέφουν αποτελέσματα από ιστολόγια μόνο.
Οι μηχανές αναζήτησης έχουν σπουδαίο αντίκτυπο στις ζωές των ανθρώπων. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν μηχανές αναζήτησης καθημερινά για αναζήτηση πληροφοριών σχετικών με διάφορα γεγονότα, πολιτιστικά δρώμενα, ζητήματα υγείας, προϊόντα, πληροφορίες σχετικές με το σχολείο και διάφορα άλλα.
Οι ιδιοκτήτες εταιριών συχνά εφαρμόζουν τεχνικές βελτιστοποίησης στις ιστοσελίδες τους (γνωστές σαν βελτιστοποιήσεις μηχανών αναζήτησης) ώστε να προσελκύουν περισσότερους επισκέπτες με το να τοποθετείται η ιστοσελίδα τους «υψηλά» στα αποτελέσματα των μηχανών αναζήτησης.